Όλοι κάποια στιγμή έχουμε βρεθεί στο “κυνήγι της επιτυχίας”. Έχουμε παραβρεθεί σε σεμινάρια ή έχουμε αγοράσει βιβλία που απαντούν στο ερώτημα πώς να έχουμε μία επιτυχημένη ζωή, έναν επιτυχημένο γάμο ή μία επιτυχημένη δουλειά. Μερικά από αυτά τα βιβλία έχουν και πολύ ωραία αποφθέγματα που μπορεί να τα γράψαμε στο ημερολόγιό μας και την επόμενη μέρα να τα ξεχάσαμε. Όλοι έχουμε και κάποια πρόσωπα που θαυμάζουμε γιατί έχουν βρει την επιτυχία και προσπαθούμε να τους μιμηθούμε μπας και γευτούμε και εμείς λίγο από αυτήν. Επομένως, φαίνεται ότι η επιτυχία παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή μας και θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι κάτι σαν το λαχείο, αυτοί που την έχουν αποκτήσει είναι λίγοι και τυχεροί.
Ποιο είναι αυτό το στοιχείο που ορίζει την επιτυχία;
Η αλήθεια είναι ότι ακόμα και ο ίδιος ο ορισμός της δεν είναι αυτονόητος. Ο Αριστοτέλης προσπαθώντας να προσεγγίσει την έννοιά της με απλά λόγια, την όρισε ως την ευστοχία του επιδιωκόμενου σκοπού και την διαφοροποίησε από την τύχη. Παρά την τεράστια βιβλιογραφία περί επιτυχίας φαίνεται ακόμα και σήμερα ο αριστοτελικός ορισμός να αποτελεί την πιο σαφή προσέγγιση και συγχρόνως αισιόδοξη, αφού άπαξ και επιτύχουμε τον σκοπό μας είμαστε πλήρεις, ή μήπως όχι;
Αν είναι τόσο απλά τα πράγματα, γιατί για πολλούς η επιτυχία είναι απροσπέλαστη;
Από τον ορισμό παραπάνω, φαίνεται τα κύρια στοιχεία της επιτυχίας να είναι η σκληρή δουλειά και ο στόχος σε κάτι συγκεκριμένο. Αν παρατηρήσουμε λίγο περισσότερο τους “επιτυχημένους ανθρώπους”, είναι φανερό ότι όντως κατέχουν τα παραπάνω στοιχεία. Μάλιστα, τους θαυμάζουμε επειδή έχουν μία τόσο συγκροτημένη και αφοσιωμένη πορεία σαν να ήξεραν από πάντα τον στόχο τους και τον λόγο που έκαναν το κάθε βήμα στη ζωή τους. Από την άλλη πλευρά, φαίνεται η δικιά μας ζωή περίπλοκη και χωρίς ένα ξεκάθαρο σκοπό.
Είναι γεγονός ότι οι αποφάσεις που παίρνουμε στη ζωή μας αλλά και οι πράξεις μας καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από τους στόχους μας οι οποίοι διαμορφώνονται με βάση τις προσωπικές αξίες του καθενός. Οι γρήγοροι ρυθμοί, όμως, και οι απαιτήσεις της καθημερινότητας μάς αποσπούν την προσοχή και ξεχνάμε τους στόχους μας αλλά και τις ίδιες μας τις αξίες.
Τι ακριβώς είναι οι αξίες και γιατί παίζουν τόσο σημαντικό ρόλο;
Οι αξίες ουσιαστικά είναι οι ήρεμες δυνάμεις της κάθε μας πράξης, καθορίζοντας τι έχει πραγματικά σημασία για εμάς. Λόγου χάρη, επιδιώκω να βρω τον ιδανικό σύντροφο γιατί είναι ύψιστης σημασίας για εμένα η συντροφικότητα στη ζωή μου. Βέβαια, αυτές οι αξίες μπορεί να θαφτούν και το άτομο να δυσκολεύεται να τις αναγνωρίσει και για αυτό να νιώθει κάποιες φορές ότι δεν έχει βρει τον πραγματικό σκοπό στην ζωή του.
Τι γίνεται όμως και οι αξίες μας εξατμίζονται;
Οι κοινωνίες μας έχουν διαμορφωθεί με τυπικούς αλλά και άτυπους κανόνες, ώστε να μην κυριαρχεί το χάος. Βέβαια, είναι πιθανό το άτομο να εγκλωβιστεί σε αυτό το μοτίβο και να αποβάλλει τις αξίες του για να γίνει αποδεκτό από το σύνολο. Ιδιαίτερα στις μέρες μας, πολλές φορές θα ακούσεις να σου λένε σκέψου με το μυαλό και όχι με την καρδιά. Στην καρδιά όμως, υπάρχουν οι αξίες μας, δηλαδή οι λόγοι αυτοί που δείχνουν τι έχει σημασία στη ζωή μας. Στις αξίες συμπεριλαμβάνονται η καριέρα, η αγάπη, η οικονομική ασφάλεια, οι σχέσεις, οι καλοί φίλοι και πολλά άλλα.
Στην πράξη τώρα, οι κανόνες προέρχονται από εξωτερικούς παράγοντες και δεν μας ικανοποιούν πάντα, αφού δεν προέρχονται αυθόρμητα από εμάς. Όταν αναφερόμαστε σε αυτούς, ξεκινάμε με τις προτάσεις “πρέπει να…” που δίνουν ένα κανονιστικό ύφος στις πράξεις μας. Αντίθετα, όταν συμπεριφερόμαστε με οδηγό τις αξίες μας, έχουμε το αίσθημα ικανοποίησης. Παραδείγματος χάρη, όταν αφιερώνουμε χρόνο στους αγαπημένους μας ανθρώπους ακόμα και αν είμαστε κουρασμένοι, δεν μας το επιβάλλει κανείς ενώ ταυτόχρονα νιώθουμε χαρά.
Επίσης, οι κανόνες υποβόσκουν και μία αυστηρότητα που χωρίς να το συνειδητοποιούμε την επιβάλλουμε στους ίδιους μας τους εαυτούς και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παραμελούμε τις αξίες μας που προέρχονται από την εσωτερική μας ενδοσκόπηση. “Πρέπει να βρω την συγκεκριμένη δουλειά…” ή “πρέπει να είμαι καλός σε αυτό τον κλάδο…”. Έτσι, εγκλωβιζόμαστε σε ένα μοτίβο που δεν έχουμε επιλέξει εμείς και μετά νιώθουμε χαμένοι. Σε αυτό το πλαίσιο, η έλλειψή τους μας οδηγεί και σε αυστηρές δηλώσεις του τύπου, εγώ είμαι κακός σύζυγος ή εγώ δεν είμαι καλός μαθητής ή δεν θα γίνω ποτέ καλή σε αυτό τον τομέα. Φαίνεται, λοιπόν, η σκέψη μας να χάνει την ευελιξία της και να υιοθετούμε πεποιθήσεις που ουσιαστικά μας περιορίζουν, αφού δεν προέρχονται από εμάς.
Άρα, η απόλυτη ορθολογικότητα ενώ για τις κοινωνίες μας είναι ένα σημαντικό εργαλείο, σε προσωπικό επίπεδο μπορεί να υποθάλψει τις αξίες μας και τι πραγματικά έχει αξία για εμάς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καταλήγουμε να χάνουμε το ενδιαφέρον μας και να μην νιώθουμε πλήρεις ακόμα και όταν πετυχαίνουμε τους στόχους μας. Με άλλα λόγια, έχουμε αποβάλλει εντελώς το να σκεφτόμαστε με την καρδιά και βασιζόμαστε μόνο στο μυαλό.
Αν αρχίσουμε πάλι να πράττουμε με το μυαλό και την καρδιά, θα έρθουμε πιο κοντά στις αξίες μας και θα είναι πιο εύκολο να βρούμε ποιος είναι ο πραγματικός σκοπός στη ζωή μας και θα νιώσουμε όντως ολοκληρωμένοι όταν αρχίζουμε να τον προσεγγίζουμε.Βέβαια, το να σκεφτόμαστε με την καρδιά και με το μυαλό είναι δύσκολο και έχει μεγαλύτερες προκλήσεις από ότι φανταζόμαστε. Το αποτέλεσμα, όμως, μας ανταμείβει.
Πρακτικά για να απεγκλωβιστούμε από “τα πρέπει της κοινωνίας” μπορούμε να αντικαταστήσουμε την φράση “τι πρέπει να κάνω;” με την ερώτηση “για ποιο λόγο παίρνω αυτή την απόφαση;”. Και αν η απάντηση δεν είναι ξεκάθαρη, μπορεί η παρακάτω τεχνική να σε βοηθήσει: Φαντάσου ότι είσαι βαριά άρρωστος και έχεις μόνο 6 μήνες ζωής. Πώς θα περνούσες αυτούς τους 6 μήνες; Τι θα έκανες διαφορετικά; Αν ήξερες ότι θα έχεις άνευ όρων αποδοχή από όλους τι θα έκανες; Τέτοιου είδους ερωτήσεις θα σε βοηθήσουν να καταλάβεις τι είναι σημαντικό για εσένα και σου λείπει αυτή την στιγμή από την ζωή σου!
Οι στόχοι σου για να πάρουν ξανά σάρκα και οστά, και να σε ικανοποιούν, θα πρέπει να βρίσκονται στην ίδια γραμμή με τις αξίες σου και φυσικά να δουλέψεις σκληρά για αυτούς. Βλέπεις, λοιπόν, ότι η απάντηση ακόμα και στα πιο περίπλοκα ζητήματα, όπως είναι η επιτυχία, βρίσκονται στην καρδιά. Αν, όμως, ούτε με τους παραπάνω τρόπους μπορείς να βρεις απάντηση ή δεν νιώθεις σίγουρος για το τι είναι σημαντικό για εσένα, είναι καλό να απευθυνθείς σε κάποιον ειδικό.
Η επιτυχία, λοιπόν, κρύβεται στις μοναδικές αξίες μας, στο λόγο που παίρνουμε την κάθε απόφαση και μετά ακολουθεί η λογική. Οι “επιτυχημένοι άνθρωποι” έχουν κάτι κοινό. Σε κάθε κίνησή τους υπάρχει εκείνο το στοιχείο που προέρχεται από τα σωθικά τους, παθιάζονται όχι γιατί ακολουθούν τα πρότυπα της κοινωνίας αλλά επειδή βασίζονται στις αξίες τους που είναι πιο μεγαλειώδεις από τις αυτοπεριοριζόμενες πεποιθήσεις. Δυστυχώς, το κομμάτι στον εγκέφαλό μας που καθορίζει τις αποφάσεις μας και τα συναισθήματά μας δεν έχει γλωσσική ικανότητα και για αυτό και δυσκολευόμαστε τόσο να το εκφράσουμε όσο και να το κατανοήσουμε.
Η σπίθα για τους στόχους και την επιτυχία μας βρίσκεται μέσα μας, αλλά χρειάζεται πού και πού μία υπενθύμιση. Η διαδρομή, όσο αλλόκοτη κι αν είναι και όσες δυσκολίες και αν πρέπει να ξεπεράσουμε, πάντα θα μας παθιάζει αρκεί να γνωρίζουμε τον προορισμό μας!
MSc Business Psychology
Qualified MOE Coach,
Παναγιώτα Γιδοπούλου
