Δε θα ήταν υπέροχο να μπορούμε να διεκδικούμε ό,τι θέλουμε σε προσωπικό ή και επαγγελματικό επίπεδο;
Αυτό μπορεί να είναι από μία καλύτερη συμπεριφορά μέχρι το να έχουμε τις υπηρεσίες που έχουμε πληρώσει από έναν επαγγελματία.
Κάποια στιγμή μπορεί να έχεις πάει σε ένα εστιατόριο και να ήθελες να γυρίσεις πίσω το πιάτο που σου σέρβιραν ή να έχεις νιώσει προσβεβλημένος από την συμπεριφορά κάποιου αλλά να αμφιταλαντεύτηκες για το αν είναι σωστό να εκφράσεις την δυσαρέσκειά σου ή να το αφήσεις να περάσει.
Είναι δικαίωμά σου να διεκδικείς τα θέλω και τις ανάγκες σου ή ακόμα και να θέτεις τα όριά σου, σεβόμενος πάντα και τις ανάγκες των άλλων. Δικαίωμά σου είναι επίσης, να λες όχι ή να ορίζεις τις προτεραιότητές σου αλλά και να εκφράζεις τα συναισθήματά σου.
Και αφού φαίνεται τόσο απλό το να διεκδικώ αυτά που επιθυμώ γιατί ταυτόχρονα είναι τόσο δύσκολο να τα εκφράσω;
Αρχικά, η διεκδικητικότητα έγκειται στη δεξιότητά μου να επικοινωνώ τις ανάγκες, τα θέλω και τα όριά μου, χωρίς να προσβάλλω τον άλλον. Ο λόγος που βρισκόμαστε σε σύγχυση με την έννοια της διεκδικητικότητας είναι γιατί πολλάκις καταλήγουμε να γινόμαστε επιθετικοί αντί διεκδικητικοί.
Σίγουρα, με το να μιλήσω άσχημα στον άλλον δε θα καταφέρω κάτι πέρα από το να ξεπεράσω τα όρια προστασίας του. Από την άλλη πλευρά, το να μην εκφράσω τις επιθυμίες μου με οδηγούν στην παθητικότητα. Επομένως, η διαστρέβλωση της διεκδικητικότητας μπορεί να με οδηγήσει στην παθητικότητα ή στην επιθετικότητα και στις δύο αυτές περιπτώσεις χάνεται ο στόχος που είναι να εκφράσω τα θέλω μου.
Παράδειγμα Παθητικότητας: Πάω σε ένα εστιατόριο, μου φέρνουν λάθος πιάτο και δεν το στέλνω πίσω.
Παράδειγμα Διεκδικητικότητας: Μου φέρνουν λάθος πιάτο και ευγενικά τους ρωτάω αν μπορούν να μου φέρουν αυτό που παρήγγειλα.
Παράδειγμα Επιθετικότητας: Μου φέρνουν λάθος πιάτο και γι’ αυτό προσβάλλω και βρίζω τους εργαζομένους.
Επιπλέον, η διεκδικητικότητα δεν είναι το να απαιτώ και να προστάζω τους άλλους να δεχτούν ό,τι τους λέω, ούτε σημαίνει ότι επειδή θα επικοινωνήσω τις ανάγκες μου θα βρω λύση και σε όλα τα προβλήματά μου.
Αν σκοπός σου είναι να έχεις πάντα δίκιο, τότε δεν αναζητάς τρόπους για να διεκδικήσεις τα θέλω σου, αλλά την αποδοχή των άλλων.
Επομένως, χρειάζεται να είμαστε σίγουροι τι ακριβώς θέλουμε, ώστε να μπορούμε να το εκφράσουμε και να το επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά. Τέλος, αυτή η προσπάθεια δεν μας εξασφαλίζει ότι όλες μας οι επιθυμίες θα γίνουν πραγματικότητα.
Για να αποφύγουμε τις παραπάνω παρερμηνείες, χρειάζεται να είμαστε ρεαλιστές με τα όριά μας και αυτά που επιθυμούμε. Διαφορετικά, μπορεί ο φόβος και η δυσαρέσκεια να μας καταβάλλουν, όταν οι άλλοι δεν ανταποκρίνονται στα θέλω μας!
Τι μας μπλοκάρει από το να εκφράσουμε τις ανάγκες μας;
Υπάρχουν πολλοί λόγοι που μπορεί να μας εμποδίζουν από το να γίνουμε διεκδικητικοί. Μερικές φορές οι φοβίες μας είναι και το μεγαλύτερο τείχος που χρειάζεται να γκρεμίσουμε για να εκφράσουμε τα θέλω μας.
Παραδείγματος χάρη, υπάρχει ο φόβος της αποτυχίας που με εμποδίζει από το να ξεκινήσω την επιχείρησή μου γιατί φοβάμαι ότι όλα θα πάνε στραβά. Ή φοβάμαι ότι θα χάσω τον μηνιαίο μισθό μου και για αυτό δεν παραιτούμαι από το τοξικό εργασιακό μου περιβάλλον.
Μπορεί και να φοβάμαι ότι θα πληγώσω τα συναισθήματα των άλλων, αν τους πω τι με ενοχλεί και σε ακραίες περιπτώσεις υπάρχει ο φόβος της βίας αν βρίσκομαι σε μια κακοποιητική σχέση.
Ποια είναι τα βήματα ώστε να εκφράσουμε τις ανάγκες μας με υγιή τρόπο;
Για να επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά τις ανάγκες μας πρέπει να ξεκινήσουμε από εμάς. Χρειάζεται να γνωρίζουμε ποια είναι τα πιο σημαντικά πράγματα για εμάς, αλλά και τις αξίες μας. Επιπλέον, είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε τα όριά μας, δηλαδή ποια είναι τα πράγματα που αρνούμαστε να συμβιβαστούμε.
Σύμμαχοί μας σε αυτή την προσπάθεια είναι η αμεσότητα και η ειλικρίνεια. Όσο πιο απλά και άμεσα εκφράσω τις ανάγκες μου, τόσο πιο κατανοητός θα γίνω στους γύρω μου. Βέβαια, δεν είναι εύκολο να αποκτήσω αυτή τη δεξιότητα, χρειάζεται εξάσκηση.
Αν δεν είμαστε εξοικειωμένοι με το να εκφράζουμε τις ανάγκες μας, μπορεί στην αρχή να μας φαίνεται πολύπλοκο ή και να χρησιμοποιούμε λάθος επικοινωνιακές πρακτικές που να μπερδεύουν τους άλλους. Παρακάτω θα βρεις κάποια εργαλεία που μπορεί να σε διευκολύνουν:
1. Περιέγραψε αντικειμενικά τι είναι αυτό που σε δυσκολεύει στον άλλον!
Το να εκφράσουμε τις δυσκολίες μας σε κάποιες καταστάσεις είναι πιο περίπλοκο από όσο φανταζόμαστε καθώς συχνά καταλήγουμε να κατηγορούμε τον άλλον και να προσωποποιούμε αυτά που μας ενοχλούν. Αντί να πούμε “Ποτέ δεν πλένεις τα πιάτα”, μπορούμε να πούμε “Είμαι αρκετά κουρασμένη, θα μπορούσες να με βοηθήσεις;”.
2. Πρόσεξε πώς εκφράζεις τις ανησυχίες σου!
Κάποιες φορές παρουσιάζουμε τις καταστάσεις σαν να είναι ο άλλος υπεύθυνος για τα συναισθήματα μας και λέμε “Με κάνεις να νιώθω την αδικία” αντί να πούμε “Εγώ νιώθω την αδικία”. Είναι καλό να θυμόμαστε ότι οι ερμηνείες μας δεν είναι πάντα τα γεγονότα καθαυτά. Αντί, λοιπόν να πούμε “Έγινε αυτό” θα μπορούσαμε να πούμε ότι “Μου φαίνεται ότι έγινε αυτό…”.
3. Άκου με ανοιχτό μυαλό!
Είναι σημαντικό όχι μόνο να εκφράζουμε τις ανάγκες μας αλλά πρώτα να ακούμε με ανοιχτό μυαλό και έπειτα να απαντάμε. Αν ακούσεις προσεκτικά τον άλλον και δεν είσαι ικανοποιημένος από τις απαντήσεις του, τότε μπορείς να εκφράσεις τις αμφιβολίες σου χωρίς να του επιτεθείς. Σε στιγμές έντασης, είναι τόσο μεγάλη η ανάγκη μας να ακουστούμε που σταματάμε να ακούμε και όλη η προσπάθεια καταλήγει στο κενό.
4. Ξεκαθάρισε τις προτιμήσεις σου λεπτομερώς!
Όταν κάτι σε ενοχλεί χρειάζεται να εκφράσεις τον προβληματισμό και τις προτιμήσεις σου στον άλλον. Επίσης, μπορείς να εστιάσεις την προσοχή σου στις θετικές επιπτώσεις που θα έχει η αλλαγή της εκάστοτε κατάστασης και από τις δύο πλευρές.
Παραδείγματος χάρη, θέλεις να εκφράσεις στο σύντροφό σου ότι έχετε απομακρυνθεί, και για να έρθετε πιο κοντά, θα ήταν ωραίο μία φορά την εβδομάδα να κάνατε κάτι μαζί.
5. Απαίτησε να καταλήξετε σε συμφωνία!
Συνήθως ο λόγος που επιθυμούμε να εκφράσουμε τις ανάγκες μας είναι όταν νιώθουμε ότι αυτές δεν ικανοποιούνται. Επομένως, σκοπός μιας συζήτησης είναι στο να αλλάξει αυτή η κατάσταση. Αν ο άλλος συμφωνήσει, χρειάζεται ακόμα να συζητήσουμε τις λεπτομέρειες.
Αν, από την άλλη πλευρά, ο συνομιλητής μας διαφωνεί, μπορούμε να συζητήσουμε τις ενδεχόμενες αλλαγές για να είμαστε και οι δυο ικανοποιημένοι. Στην περίπτωση που ο άλλος δεν είναι πρόθυμος να αλλάξει κάτι, τότε χρειάζεται να ζυγίσουμε τα θετικά και τα αρνητικά που μας προσφέρει αυτή η σχέση ώστε να αποφασίσουμε αν θέλουμε να την συνεχίσουμε.
Τέλος, η επιθετικότητα αλλά και η αδυναμία του να μην διεκδικούμε αυτά που θέλουμε πηγάζουν από την απειλή που νιώθουμε για την αυτοεκτίμησή μας. Είναι δικαίωμα μας να διεκδικούμε και να εκφράζουμε τις ανάγκες και τα θέλω μας.
Βέβαια αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε μας επιθυμία θα γίνεται απαραίτητα και πραγματικότητα.
Αν σκοπός μας είναι να νιώθουμε πάντα σωστοί και να υπερισχύει η γνώμη μας, τότε χρειάζεται να επαναπροσδιορίσουμε τι πραγματικά έχει αξία για εμάς. Επομένως, η διεκδικητικότητα ως δεξιότητα είναι χρήσιμη, αρκεί να μην την παρερμηνεύουμε και να μπορούμε να την επικοινωνήσουμε με τα σωστά εργαλεία.
MSc Business Psychology
Qualified MOE Coach,
Παναγιώτα Γιδοπούλου
