Είναι αναμφισβήτητο ότι είμαστε οι συνήθειές μας και για αυτό είναι υψίστης σημασίας να απαλλαγούμε από αυτές που μας βλάπτουν και να ενισχύσουμε αυτές που είναι ωφέλιμες για τη ζωή μας.
Όλοι μας θέλουμε να αποκτήσουμε μία πιο υγιή ρουτίνα, αλλά κάποιες φορές φαντάζει ακατόρθωτο. Συγκεκριμένα, θέλουμε να φροντίζουμε περισσότερο τον εαυτό μας, να ασκούμαστε, να τρώμε πιο υγιεινά ή και να διαβάζουμε περισσότερο.
Η λίστα συνήθως είναι ατελείωτη με όλες τις υγιείς συνήθειες που θέλουμε να υιοθετήσουμε και μπορεί αυτός να είναι και ο λόγος που μας δυσκολεύουν τόσο πολύ. Βέβαια, υπάρχουν τρόποι ώστε να αλλάξουμε τις συνήθειες μας αν πρώτα καταλάβουμε πώς δουλεύουν.
Τι είναι οι συνήθειες στην πραγματικότητα;
Οι συνήθειες ορίζονται ως οι αυτοματοποιημένες ενέργειες ή συμπεριφορές που επαναλαμβάνονται. Αρχικά, τις πράττουμε συνειδητά και στην πορεία του χρόνου γίνονται υποσυνείδητα.
Ένα τέτοιο παράδειγμα θα μπορούσε να είναι η οδήγηση αυτοκινήτου, που μέσω της εξάσκησης οι κινήσεις μας αρχίζουν και γίνονται πιο αυθόρμητες και αυτοματοποιημένες στο πέρασμα του χρόνου.
Είναι αξιοσημείωτο ότι περίπου το 45% των ενεργειών μας στην καθημερινότητά μας αποτελούνται από συνήθειες, για αυτό και έχουν τόσο μεγάλο αντίκτυπο στη ζωή μας.
Φαίνεται ότι η πορεία μίας νέας συνήθειας ξεκινάει από ένα ερέθισμα που έχουμε και μετά εκφράζεται μέσω μιας συγκεκριμένης συμπεριφοράς ώστε να επιτύχουμε ένα στόχο, καθώς σε αυτή τη διαδικασία υπάρχει το στοιχείο της επιβράβευσης για αυτό και την επαναλαμβάνουμε.
Ακόμα και οι συνήθειες που τις θεωρούμε απλές πηγάζουν από το στοιχείο της απόλαυσης και της ανταμοιβής. Η συνήθεια του να τσεκάρω το κινητό μου, για παράδειγμα, είναι τόσο εθιστική γιατί σε κάθε ειδοποίηση που λαμβάνω, στον εγκέφαλο μου παράγεται ντοπαμίνη. Η ντοπαμίνη δημιουργεί το αίσθημα της απόλαυσης και της ανταμοιβής και για αυτό θέλω να επαναλάβω αυτή την πράξη.
Φαίνεται λοιπόν, ότι το μυαλό μας παίζει διάφορα παιχνίδια με τις συνήθειές μας. Κάθε φορά που αποκτάμε μία νέα συνήθεια στον εγκέφαλό μας διαμορφώνεται ένα δίκτυο από νευρώνες που ισχυροποιείται όταν επαναλαμβάνουμε πολλές φορές την συγκεκριμένη πράξη.
Βέβαια, ο εγκέφαλος μας δεν αναγνωρίζει αν οι πράξεις είναι καλές ή κακές. Αντίθετα, ως καταναλωτής ενέργειας τον ενδιαφέρουν περισσότερο αυτές οι συμπεριφορές που χρειάζονται λιγότερη ενέργεια όπως είναι οι συνήθειες, καθώς έχουν διαμορφώσει ένα ισχυρό δίκτυο νευρώνων που κοστίζει λιγότερη ενέργεια.
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, ο εγκέφαλος δεν μπορεί να διακρίνει τις υγιείς συνήθειες από τις βλαβερές, και είναι σε αυτό το σημείο που χρειάζεται να δράσουμε εμείς και να κάνουμε το νευρικό μας σύστημα από εχθρό φίλο μας, όπως εύστοχα είχε πει ο ψυχολόγος William James.
Ένα άλλο συμπέρασμα από την λειτουργία του εγκεφάλου μας είναι ότι αφού δεν υπάρχει κάποιος διαχωρισμός καλής-κακής συνήθειας, μπορεί η επαναλαμβανόμενη ενέργειας μας, όταν είναι αρνητική να οδηγήσει και σε εθισμό.
Υπάρχει τρόπος να ελέγξω τις συνήθειες μου;
Φυσικά και μπορώ να έχω των έλεγχο των συνηθειών μου, αρκεί αρχικά να συνειδητοποιήσω τι συμβαίνει. Αν δεν μπορώ να αναγνωρίσω μία κακή συνήθεια που έχω, δεν θα μπορέσω να την διορθώσω.
Αυτός είναι και ο λόγος που είναι σημαντικό να παρατηρώ τις συνήθειες μου αλλά και να είμαι ειλικρινής με τον εαυτό μου. Αν το άθροισμα των συνηθειών μου διαμορφώνουν τον χαρακτήρα μου, θέλω τότε να είμαι αυτός ο άνθρωπος;
Τα μικρά βήματα είναι αυτά που μας βοηθούν να πετύχουμε τα μεγάλα πράγματα!
Πολλές φορές, νομίζουμε πως χρειάζεται να κάνουμε δραστικές αλλαγές για να αλλάξουμε τις συνήθειές μας, και ενώ μπορεί σε μερικούς να δουλεύει, στους περισσότερο δεν έχει μεγάλο αντίκτυπο. Αν, όμως, αρχίσουμε από μικρές πράξεις και είμαστε συνεπείς θα έχουμε καλύτερα αποτελέσματα.
Παραδείγματος χάρη, εάν θέλω να διαβάζω κάθε μέρα, μπορώ να ξεκινήσω με 5 λεπτά την ημέρα και όχι κατευθείαν να προσπαθήσω να διαβάσω ένα βιβλίο σε μία μέρα. Δεν ξεχνάμε ότι ο εγκέφαλός μας δεν επιθυμεί τις νέες συνήθειες γιατί του τρώνε περισσότερη ενέργεια αλλά στην πορεία του γίνεται πιο εύκολο.
Για αυτό και στην αρχή μπορεί αυτή η διαδικασία να με κουράζει αλλά όσο την επαναλαμβάνω θα αρχίζει να γίνεται υποφερτή και στο τέλος θα καταλήξει σα μία πράξη που αν δεν την κάνω μία μέρα μπορεί και να μου λείπει!
Η ανεκτίμητη αξία των συνηθειών στη ζωή μας!
Είναι γεγονός ότι οι συνήθειες είναι ικανές να αλλάξουν τη ζωή μας αλλά και τον χαρακτήρα μας! Για αυτό και χρειάζεται να αξιολογούμε τις επαναλαμβανόμενες πράξεις μας και να ελέγχουμε αν είναι ικανές να μας φέρουν πιο κοντά στους στόχους μας.
Ακόμα είναι σημαντικό να παρατηρούμε τις κακές συνήθειες που μπορεί να μας οδηγήσουν σε έναν άνθρωπο που δε θέλουμε να είμαστε. Οι συνήθειες μας είναι αυτές που προσδιορίζουν και το τι θα κάνουμε στο μέλλον. Για αυτό είναι σημαντικό να ρωτήσεις τον εαυτό σου:
- Ποιες είναι οι καλές σου συνήθειες και ποιες είναι οι κακές σου;
- Τι βήματα χρειάζεται να κάνεις σήμερα για να αλλάξεις το ποιος είσαι;
Είμαστε οι επαναλαμβανόμενες μας πράξεις, ακόμα και το να είμαι άψογος σε κάτι είναι μία συνήθεια και όχι μια μεμονωμένη πράξη.
Τρία βασικά βήματα για να χτίσεις μία νέα συνήθεια:
1. Καν ‘το να γίνει διασκεδαστικό!
Το πρώτο βήμα για να διαμορφώσεις μία καινούρια συνήθεια είναι να βρεις μία στρατηγική που θα σου είναι ευχάριστη ή έστω βολική ώστε να πετύχεις τον στόχο σου.
Παραδείγματος χάρη, μπορεί να θέλεις να έχεις μία πιο υγιεινή διατροφή, δε θα ξεκινήσεις με το να κάνεις αφαγία. Μπορεί να διαμορφώσεις μία διατροφή με βάση αυτά που σου αρέσουν. Υπάρχει το ενδεχόμενο μετά από ένα διάστημα να χρειαστεί να αναδιαμορφώσεις τη διατροφή σου, επειδή δε σε βολεύει και αυτό είναι εντάξει!
2. Δεν είναι ένας νέος στόχος αλλά μία διαδικασία!
Ο λόγος που οι περισσότεροι εγκαταλείπουν να διαμορφώσουν νέες συνήθειες είναι επειδή νομίζουν ότι μία νέα συνήθεια είναι ένας στόχος και αν τον πετύχεις δεν χρειάζεται να κάνεις τίποτα άλλο. Αλλά για να αποκτήσω μία νέα συνήθεια δεν πρέπει να με απασχολεί το σκορ αλλά η πορεία του παιχνιδιού.
Δεν γίνεται να σταματάω το παιχνίδι για να κοιτάζω το αποτέλεσμα. Αν μπορώ κάθε μέρα να είμαι έστω 1% καλύτερος, τότε είμαι ικανοποιημένος. Το να αποβάλλω ή να κατακτήσω μία συνήθεια δε γίνεται από τη μία μέρα στην άλλη και η πρόοδος δεν είναι γραμμική, για αυτό και πολλοί απογοητεύονται και εγκαταλείπουν ακόμα και όταν είναι τόσο κοντά στην απόκτηση της νέας τους συνήθειας.
3. Ξεκαθάρισε το γιατί!
Όταν χτίζουμε νέες συνήθειες χρειάζεται να έχουμε ξεκαθαρίσει στο μυαλό μας γιατί έχουμε πάρει την συγκεκριμένη απόφαση. Είναι διαφορετικό να πω ότι θέλω μία επίπεδη κοιλιά εδώ και τώρα για αυτό και δε θα φάω, και είναι άλλο το να πω στον εαυτό μου ότι θέλω να είμαι υγιής για αυτό και θα έχω μία ισορροπημένη διατροφή και θα γυμνάζομαι.
Έχοντας επίγνωση γιατί το κάνεις θα είναι πιο εύκολο και να συγκεντρώσεις τις δυνάμεις σου και με μικρά, σταδιακά βήματα κάθε μέρα να βελτιώνεσαι ώσπου να γίνεται μηχανικά!
Τέλος, είναι απαραίτητο να διαμορφώσεις έτσι το περιβάλλον που θα σε βοηθάει στις αλλαγές που επιθυμείς να κάνεις. Παραδείγματος χάρη, δεν μπορείς να ξεκινήσεις διατροφή και να έχεις ένα τεράστιο ντουλάπι με σοκολάτες και πατατάκια.
Επίσης, αν έχεις ανθρώπους που μπορούν να σου κάνουν παρέα στις νέες σου συνήθειες θα σε βοηθήσει να δεσμευτείς ακόμα περισσότερο. Συγκεκριμένα, αν θέλεις να πηγαίνεις καθημερινά για τρέξιμο και έχεις παρέα ακόμα και τις μέρες που δεν έχεις διάθεση, επειδή έχεις δεσμευτεί σε κάποιον άλλον θα σου είναι πιο εύκολο να μην παρεκκλίνεις.
Γνωρίζοντας λοιπόν πώς ακριβώς λειτουργούν οι συνήθειες και ότι τελικά μπορούμε να έχουμε τον έλεγχο τους, μπορούμε να σχεδιάσουμε το δικό μας πλάνο δράσης για να απαλλαγούμε από τις κακές συνήθειες και να ενισχύσουμε τις καλές. Κατανοώντας και την λειτουργία του εγκεφάλου μας, μπορούμε να ανακτήσουμε τον έλεγχο και να γίνουμε κύριοι των συνηθειών μας.
Αναλογίσου τώρα ποια είναι η δική σου κακή συνήθεια που σε εμποδίζει να έχεις τη ζωή που θέλεις ή ποια είναι αυτή που επιθυμείς να υιοθετήσεις για να γίνεις πραγματικά αυτό που θέλεις…
Από τα παραπάνω έγινε σαφές ότι αν ο εγκέφαλός μας γίνει σύμμαχός μας και είμαστε σίγουροι για το ποιοι πραγματικά θέλουμε να είμαστε, μπορούμε να αλλάξουμε τη ζωή μας. Είναι στο χέρι μας και δεν είναι ποτέ αργά!
MSc Business Psychology
Πιστοποιημένη Life Coach,
Παναγιώτα Γιδοπούλου
