Η έννοια της συντροφικότητας και της αγάπης απασχολούσαν ανέκαθεν τους ανθρώπους. Αυτός είναι και ο λόγος που σχετικές αναφορές βρίσκουμε ακόμα και στον Πλάτωνα αλλά και σε εκθέματα διαφόρων πολιτισμών από την αρχαιότητα.
Πράγματι, έρευνες έχουν δείξει ότι η συντροφικότητα κατέχει τόσο σημαντικό ρόλο στον άνθρωπο που μπορεί να είναι η αίτια για τα πιο όμορφα αλλά και για τα πιο άσχημα συναισθήματα.
Και ενώ λοιπόν, έχουν καθοριστικό ρόλο στη ζωή μας φαίνεται να μην ξέρουμε αλλά και να μην εκπαιδευόμαστε τελικά για το πότε μία σχέση θεωρείται λειτουργική και πότε αυτή η σχέση ξεκινάει να είναι τοξική. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να πέφτουμε σε αντιφατικές συγκρούσεις και να νιώθουμε αβεβαιότητα για το πότε είναι η κατάλληλη στιγμή να φύγουμε από αυτήν ή αν αξίζει τον κόπο να προσπαθήσουμε!
Από την φύση μας έχουμε την ανάγκη για σύνδεση με τους άλλους. Βέβαια, το πώς αυτές οι σχέσεις θα εξελιχθούν στη συνέχεια, είναι κάτι που μαθαίνεται. Η πρώτη μορφή σύνδεσης πιστεύεται ότι γίνεται κατά τη διάρκεια της βρεφικής μας ηλικίας, όπου συνήθως ο γονέας/φροντιστής εκπληρώνει τις ανάγκες του βρέφους για τροφή, φροντίδα και ζεστασιά.
Μεγαλώνοντας, αντιλαμβανόμαστε ότι μία συντροφική σχέση χρειάζεται να έχει κάποια συστατικά ώστε να διασφαλιστεί η λειτουργικότητά της.
Για να θεωρηθεί μία σχέση υγιής, χρειάζεται να υπάρχει οικειότητα, ασφάλεια, σεβασμός, καλή επικοινωνία και η αίσθηση ότι ο/η άλλος/η έχει βαθιά αισθήματα εκτίμησης προς το πρόσωπό σου.
Αντίθετα, μία τοξική σχέση κατακλύζεται από συνεχείς τσακωμούς, έλλειψη υποστήριξης, περιφρόνηση, κριτική, ένα κλίμα εχθρότητας και σε ακραίες μορφές ακόμα και βία.
Μία δυσλειτουργική σχέση μπορεί να μας αρρωστήσει τόσο φυσικά αλλά και συναισθηματικά. Μάλιστα, έχει αποδειχθεί ότι τέτοιου είδους σχέσεις έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για την υγεία μας από ότι η παχυσαρκία και η έλλειψη άσκησης.
Στην περίπτωση δε, που υπάρχουν και παιδιά, φαίνεται ότι ένα ποσοστό 10 – 15% θα παρουσιάσουν ψυχικές διαταραχές λόγω αυτής της κατάστασης.
Είναι λοιπόν ξεκάθαρο ότι η ποιότητα των σχέσεων που διαμορφώνουμε έχουν μεγάλο αντίκτυπο ακόμα και στην υγεία μας. Το ερώτημα τώρα είναι, άραγε η δημιουργία μιας όμορφης σχέσης είναι θέμα τύχης;
Δεν είναι θέμα τύχης, είναι θέμα δουλειάς. Έχουμε, όμως, την κατάλληλη γνώση για να δουλέψουμε για την σχέση μας; Κάποιες φορές προϋποθέτουμε ότι μία όμορφη σχέση αποτελείται από δύο τέλειους ανθρώπους, κάτι όμως που δεν αντιπροσωπεύει την πραγματικότητα. Μία όμορφη σχέση συνδέεται με την πραγματική προθυμία του καθενός ώστε να αναπτύξει αυτές τις συνήθειες που θα ενδυναμώσουν και θα βελτιώσουν την σχέση του με τους άλλους.
Ποιοι είναι οι τρόποι για να βελτιώσουμε την συντροφική μας σχέση;
1. Παίρνω το δικό μου κομμάτι ευθύνης!
Πολλές φορές σε ένα διαπληκτισμό τείνουμε να δίνουμε άφεση αμαρτιών στον εαυτό μας, ενώ ταυτόχρονα ρίχνουμε όλο τον φταίξιμο στον/στη σύντροφό μας. Λέμε φράσεις του τύπου “αξίζω περισσότερα…” ή “το λάθος είναι μόνο δικό σου”. Σε αυτή την περίπτωση, μας κυριεύει τόσο πολύ ο θυμός που νιώθουμε ότι είμαστε το θύμα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να ρίχνουμε όλα τα τόξα της δυσαρέσκειάς μας στον άλλον. Αντίθετα, αν αλλάξουμε την ιστορία που λέμε στον εαυτό μας και πάρουμε τη δική μας ευθύνη για τα λάθη που έχουμε προκαλέσει, τότε είναι πιθανό να δούμε πιο καθαρά τα πράγματα και να επιλύσουμε το οποιοδήποτε πρόβλημα. Είναι μία επίπονη διαδικασία αλλά χρειάζεται να καταλάβουμε ότι σε μία σχέση έχουμε και εμείς ένα μέρος του προβλήματος.
Το αίσθημα της θυματοποίησης ενισχύει τον θυμό και μας κάνει να νιώθουμε ότι δεν έχουμε καμία δύναμη στη σχέση μας. Με αυτή την προκατάληψη δημιουργούμε ένα τοίχος στους αγαπημένους μας και τους απομακρύνουμε αντί να τους φέρουμε πιο κοντά και να συζητήσουμε τι συμβαίνει. Την ώρα λοιπόν, που νιώθουμε την ένταση, μπορούμε να πάρουμε μία βαθιά ανάσα και να αναρωτηθούμε, τι είναι τελικά αυτό που νιώθουμε εκείνη την στιγμή;
2. Εγώ επιλέγω πώς θα αντιδράσω σε μία στιγμή έντασης!
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι σε όποια κατάσταση και αν βρισκόμαστε εμείς αποφασίζουμε πώς θα αντιδράσουμε. Αν ο/η σύντροφός μας βρίσκεται σε ένταση, εμείς διαλέγουμε αν θα απαντήσουμε με κριτική και χλευασμό ή θα προσπαθήσουμε να ηρεμήσουμε τα πνεύματα και να συζητήσουμε ήρεμα ώστε να καταλάβουμε τι συμβαίνει. Αντί να πούμε “τι συμβαίνει πάλι μαζί σου;”, μπορούμε να πούμε “υπάρχει κάποιος τρόπος που μπορώ να σε βοηθήσω;”.
3. Διεκδικώ τα θέλω μου με όμορφο τρόπο!
Ένα άλλο αγκάθι στις σχέσεις είναι η γκρίνια. Συνήθως όταν θέλουμε να διεκδικήσουμε κάτι, το εκφράζουμε με τόσο λάθος τρόπο που τελικά ακόμα και η ίδια η πρόθεσή μας χάνει το νόημα της. Αντίθετα, αν είμαστε πιο θετικοί στον σύντροφό μας και προσπαθούμε καθημερινά να χτίζουμε μια βαθιά σύνδεση και την επικοινωνία μας, θα λειτουργούμε σαν μία ομάδα και θα έχουμε πάντα ανοιχτό τον δίαυλο επικοινωνίας για ό,τι μας προβληματίζει.
Όλα τα παραπάνω χρειάζονται δουλειά, αλλά και προθυμία για να λειτουργήσουν. Οι σχέσεις δεν είναι τέλειες, κατά καιρούς έχουν τα προβλήματά τους, είτε αυτά είναι μεγάλα, είτε αυτά είναι μικρά. Επίσης, χρειάζεται να κατανοήσουμε ότι έχουμε κάποιες διαφορές με τον/την σύντροφό μας. Είναι σχεδόν αδύνατο αλλά και ταυτόχρονα θα ήταν βαρετό να είμαστε σε όλα ίδιοι. Κάθε φορά, λοιπόν, που έχουμε ένα πρόβλημα, αντί να κατακρίνουμε τα διαφορετικά στοιχεία του χαρακτήρα του άλλου, μπορούμε να επικεντρωνόμαστε στα προτερήματά του.
Ένας τσακωμός είναι φυσιολογικός σε ένα ζευγάρι. Το θέμα είναι αν ακόμα και σε αυτή την κατάσταση της διαμάχης προσπαθούμε ο ένας να φροντίζει τον άλλον. Παραδείγματος χάρη, είναι εύκολο να αντιμαχόμαστε με αυτοματοποιημένες απαντήσεις και γενικεύσεις που θα οξύνουν τα πνεύματα, αλλά χρειάζεται προσωπική δουλειά για να μπορέσουμε να σκεφτούμε τις απαντήσεις μας αλλά και να θέσουμε κάποια αναμφισβήτητα όρια.
Τέλος, σε όλα τα παραπάνω απαραίτητο είναι το στοιχείο της σύνδεσης και της οικειότητας που διαμορφώνονται μέρα με την μέρα. Είναι σημαντικό να βρίσκουμε τρόπους ώστε να σπάμε την ρουτίνα και να ενισχύουμε την μαγεία στη σχέση μας. Αυτό μπορεί να γίνει με ένα δείπνο μία φορά την εβδομάδα ή με ό,τι εκπροσωπεί το κάθε ζευγάρι. Είναι πολύ επικίνδυνο να μπούμε στον φαύλο κύκλο της ρουτίνας και να συζητάμε μόνο για δουλειά, μαγείρεμα, και πλυντήρια. Είμαστε σε μία σχέση για πιο ουσιαστικά πράγματα από αυτά! Άρα, οι σχέσεις χρειάζονται συνεχή δουλειά και είναι λογικό. Επενδύουμε για τις αξίες μας και για όλα αυτά που είναι σημαντικά για εμάς, γιατί να μην επενδύσουμε και για την σχέση μας;
Βέβαια, κάποιες φορές οι σχέσεις απλά δεν λειτουργούν και χρειάζεται να απομακρυνθούμε από αυτές. Επίσης, όταν βρισκόμαστε σε μία σχέση που μας ασκείται συναισθηματική ή φυσική βία, δεν τίθεται αμφιβολία ότι πρέπει να φύγουμε αλλά, ακόμα κι αν δεν ξέρουμε πώς να το διαχειριστούμε να απευθυνθούμε στις αρμόδιες αρχές.
Πότε όμως, καταλαβαίνουμε ότι αυτή η σχέση δεν είναι υγιής για εμάς;
Υπάρχουν κάποια σημάδια που δείχνουν ότι πια βρισκόμαστε σε μία δυσλειτουργική σχέση και όταν το άθροισμα αυτών είναι περισσότερα από αυτά που παίρνουμε από αυτή την σχέση μπορεί να χρειαστεί να αποχωρίσουμε.
Όπως οι συνεχείς λογομαχίες που δεν οδηγούν πουθενά και μονίμως μεγεθύνουν την ένταση στη σχέση σου. Αλλά και μία σχέση χωρίς καθόλου ένταση δείχνει ότι ίσως έχεις κουραστεί τόσο πολύ που πια δεν σε νοιάζει να τσακωθείς. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το ζευγάρι σταματάει ακόμα και να μοιράζεται πράγματα με τον άλλον και αποφεύγει οποιαδήποτε διαμάχη γιατί ξέρει ότι δε θα έχει καλό τέλος, καθώς δεν μπορεί να συμφωνήσει ούτε καν ποιο είναι το πραγματικό πρόβλημα.
Ένα άλλο κλασσικό πρόβλημα είναι όταν μόνο ένας από τους δύο επιθυμεί να απευθυνθεί σε ένα σύμβουλο για βοήθεια. Αυτό δείχνει όχι μόνο ότι βρίσκονται σε ένα αδιέξοδο αλλά και ότι ο άλλος δεν είναι διατεθειμένος να προσπαθήσει για αυτή την σχέση.
Επίσης, κάποιες φορές παραμένει κανείς σε μία σχέση για εξωτερικούς λόγους και όχι για την σχέση καθαυτή. Είναι γεγονός ότι υπάρχουν πολλοί δελεαστικοί λόγοι να παραμείνεις σε μία δυσλειτουργική σχέση, λόγω της οικονομικής ασφάλειας που σου προσφέρει, εξαιτίας παιδιών που μπορεί να υπάρχουν, αλλά ακόμα και επειδή δεν θέλεις να αρχίσεις να αναζητάς νέο σύντροφο. Αν όμως η ζυγαριά γέρνει στα μειονεκτήματα και όχι στα θετικά αυτής της σχέσης, χρειάζεται να σκεφτείς ξανά αν πραγματικά θέλεις να βρίσκεσαι σ ‘αυτήν.
Τέλος, μία συντροφική σχέση έχει κοινά χαρακτηριστικά με μία φιλική, δεν είναι μονίμως ικανοποιητική, αλλά δεν μπορεί να είναι και μονίμως εξαντλητική. Μπορεί κάποια στιγμή που ο ένας από τους δύο περνάει δύσκολα, να σε κουράζει κάπως η σχέση και αυτό σε ένα βαθμό είναι εντάξει, αφού υπάρχει αμοιβαιότητα. Αλλά, αν ακόμα και όταν όλα κυλούν ομαλά, νιώθεις εξουθενωμένος από αυτή την σχέση, είναι ένα σημάδι που δείχνει ότι η δυναμική της έχει αρχίσει να εξασθενεί.
Επομένως, οι σχέσεις, όταν είναι υγιείς, μάς προκαλούν εκπληκτικά συναισθήματα και για αυτό αξίζει τον κόπο να επενδύουμε σε αυτές. Όμως, όταν αρχίζουμε να αμφιταλαντευόμαστε για το πόσο λειτουργικές είναι, χρειάζεται να δουλέψουμε για αυτές αν τις θεωρούμε σημαντικές. Επιπρόσθετα, όταν η ζυγαριά γέρνει προς τα αρνητικά χρειάζεται να έχουμε το θάρρος να δούμε κατάματα τι συμβαίνει και να αποχωρήσουμε. Οι υγιείς σχέσεις δημιουργούνται μέρα με τη μέρα, και μπορεί να μη μας το έχουν μάθει, αλλά χρειάζεται να εκπαιδευτούμε για το πώς να είναι λειτουργικές.
Για να έχουμε γερά θεμέλια σε μία σχέση είναι απαραίτητο, πρώτα από όλα, να ξέρουμε εμείς ποιοι είμαστε, τι χρειαζόμαστε και τι θέλουμε. Έπειτα, οι ανάγκες και των δύο να έχουν την ίδια σημασία και τρίτον, ο καθένας ξεχωριστά να μπορεί να διαχειριστεί ακόμα και συναισθήματα που μπορεί να του προκαλούν αναστάτωση. Η σχέση λοιπόν, διαμορφώνεται από δύο που δεν χρειάζεται και δεν πρέπει να είναι τέλειοι. Αυτό που χρειάζεται είναι να επιθυμούν και οι δύο πρωτίστως την δική τους προσωπική εξέλιξη, αλλά και της σχέσης που διαμορφώνουν! Για αυτό, και στις υγιείς σχέσεις υπάρχει η δυνατότητα και ο χώρος της εξέλιξης και των δύο ανθρώπων και δε λειτουργεί ο ένας ως εμπόδιο για τον άλλον!
MSc Business Psychology
Πιστοποιημένη Life Coach,
Παναγιώτα Γιδοπούλου
*Photo by Scott Broome on Unsplash
