Η σκέψη ότι δεν μπορώ να ελέγχω τα πάντα ίσως είναι μία από αυτές που μας μουδιάζει και μας δημιουργεί μία αλληλουχία πολλών αρνητικών συναισθημάτων που μπορεί να επηρεάσουν την ζωή μας περισσότερο και από τα ίδια τα γεγονότα. Άραγε, η αίσθηση ότι δεν μπορούμε να έχουμε τον έλεγχο είναι όντως αληθινή, και τι επίδραση μπορεί να έχει στη ζωή μας;
Είναι γεγονός ότι ειδικά τον τελευταίο χρόνο με την πανδημία συνειδητοποιήσαμε ότι δεν μπορούμε μονίμως να έχουμε τον έλεγχο στη ζωή μας και όσο και να προγραμματίζουμε την ζωή μας και να οργανώνουμε τα πάντα υπάρχουν εξωγενείς παράγοντες που είναι ακατόρθωτο να είναι υπό τον έλεγχό μας. Βέβαια, αυτό δεν είναι κάτι καινούριο αλλά έγινε πιο έντονο καθώς πολλοί άνθρωποι επηρεάστηκαν την ίδια χρονική περίοδο.
Σε ένα γενικό πλαίσιο, οι παράγοντες που μας κάνουν να νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να ελέγξουμε τα πάντα, ποικίλουν. Παραδείγματος χάρη, μπορεί να είναι οι γύρω μας, οι φυσικές καταστροφές, η οικονομία, οι πολιτικοί, και η λίστα δεν έχει τελειωμό. Από την άλλη, υπάρχει και η λίστα με όλα αυτά που μπορούμε να ελέγξουμε και αν τα αριθμήσουμε θα δούμε ότι είναι μπόλικα, αλλά η εστίασή μας βρίσκεται μόνο σε αυτά που τα ερμηνεύουμε ως προβλήματα.
Γιατί θέλω να έχω τον έλεγχο στη ζωή μου;
Ο έλεγχος μας δίνει την αίσθηση ότι δεν έχουμε κάποιον πιθανό κίνδυνο να αντιμετωπίσουμε και νιώθουμε περισσότερη ασφάλεια και σιγουριά. Από την άλλη μεριά, όσο παράδοξο και να μας φαίνεται χρειαζόμαστε και την αβεβαιότητα, διαφορετικά οι ζωές μας θα είναι βαρετές και δεν θα υπάρχει κάτι να μας εκπλήσσει. Φυσικά και δεν αναφέρομαι σε γεγονότα που θα φέρουν σε κίνδυνο τις ζωές μας. Παραδείγματος χάρη, χρειαζόμαστε την σύνδεσή μας με τους άλλους, αλλά την ίδια στιγμή φοβόμαστε ότι εάν ανοιχτούμε στον άλλον μπορεί και να πληγωθούμε. Νιώθουμε λοιπόν εκτεθειμένοι, γιατί δεν έχουμε πλήρως τον έλεγχο σε μία σχέση. Όμως, ενώ νιώθουμε τον κίνδυνο, οι ανάγκες που έχουμε είναι πιο δυνατές και οδηγούμαστε οικειοθελώς στο μονοπάτι της αβεβαιότητας. Επομένως, μπορεί ο έλεγχος στη ζωή μας να είναι το ασφαλές μονοπάτι, αλλά αν βασιζόμαστε μόνο σε αυτόν τότε σίγουρα θα χάσουμε πολλές μοναδικές εμπειρίες στη ζωή μας.
Υπάρχουν μικρά πράγματα που μπορώ να κάνω ώστε η έλλειψη του ελέγχου της ζωής μου να μην μου προκαλεί αρνητικά συναισθήματα;
Μπορείς με μικρές καθημερινές πράξεις να ελαττώσεις τις πιθανότητες ώστε άσχημα πράγματα να σου συμβούν και να νιώθεις ότι έχεις και τον έλεγχο. Παραδείγματος χάρη, αν φοβάσαι ότι θα αρρωστήσεις, τότε μπορείς να έχεις έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής, να γυμνάζεσαι περισσότερο και να τρως ισορροπημένα, ώστε να ελαττώσεις όποιες πιθανότητες. Κανείς δε μας εξασφαλίζει ότι δε θα ασθενήσουμε αλλά η πρόληψη είναι ένα όπλο που μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε και πάντα είναι προς όφελός μας. Άρα, μπορείς να χρησιμοποιήσεις την πρόληψη για όλα αυτά που σε φοβίζουν. Επιπρόσθετα, μπορείς να προετοιμαστείς για κάποια απρόσμενα γεγονότα που πιστεύεις ότι θα έχουν μεγάλη επίπτωση στη ζωή σου. Αν ο φόβος σου είναι ότι μπορεί να χάσεις την δουλειά σου, μπορείς ταυτόχρονα να κοιτάς για κάτι άλλο ή να έχεις κάποια λεφτά στην άκρη για κάθε ενδεχόμενο.
Η διαδικασία στοχοθεσίας είναι άλλο ένα εργαλείο που θα σε βοηθήσει, όχι μόνο να έχεις μία καλύτερη εικόνα αυτών που θέλεις, αλλά θα είναι και αρωγός στον κύκλο των πραγμάτων που μπορείς να ελέγξεις και έχεις επιρροή. Το να θέτεις στόχους σου επιτρέπει να δημιουργήσεις το είδος της ζωής που θέλεις ακόμα και σε ένα αβέβαιο κόσμο!
Μήπως τελικά το να αποδεχτούμε ότι δεν έχουμε τον έλεγχο για όλα τα πράγματα δεν είναι και τόσο κακό;
Πολλές φορές όταν η πραγματικότητα δεν είναι όπως την έχουμε προγραμματίσει, απογοητευόμαστε και αντιστεκόμαστε να την αποδεχτούμε. Οι αρνητικές σκέψεις όμως δεν είναι ωφέλιμες σε αυτή τη διαδικασία. Αντίθετα, αν αρχίσουμε να αποδεχόμαστε την κάθε εμπειρία που βιώνουμε, σταματάμε να σπαταλάμε τον χρόνο μας και την ενέργεια μας για να γκρινιάζουμε. Έτσι, είναι πιο εύκολο να αντιμετωπίσουμε τις καταστάσεις με ψυχραιμία και από την απραξία να οργανώσουμε όλες αυτές τις πράξεις που θα μας πάνε στο επόμενο βήμα. Ακόμα και αν δεν είναι προφανές, η αποδοχή είναι ένας τρόπος για να ανακτήσουμε τον έλεγχο στη ζωή μας.
Τι γίνεται όταν δεν έχω τον έλεγχο στα πράγματα που βρίσκονται στον κύκλο της επιρροής μου;
Παραπάνω αναφέρθηκα στους εξωτερικούς παράγοντες που μπορούν να κυριεύσουν την ζωή μας, αλλά πολλές φορές νιώθουμε ότι και μέσα μας κάτι γίνεται και δεν μπορούμε να ελέγξουμε τις σκέψεις μας. Ακόμα και αν δεν υπάρχει κάποιος άμεσος κίνδυνος, το μυαλό μας μπορεί να παρασυρθεί από μία αλληλουχία σκέψεων που μας οδηγούν σε αδιέξοδο. Αυτό φαίνεται και από κάποιες βλαβερές συμπεριφορές που ενσωματώνουμε στην καθημερινότητα μας, χωρίς να ξέρουμε απόλυτα από που προέρχονται. Συγκεκριμένα, οι άνθρωποι είναι εθισμένοι σε συνήθειες που γνωρίζουν ότι είναι βλαβερές για τη ζωή τους ή ποθούν πράγματα που αντικειμενικά μιλώντας μόνο αρνητικές συνέπειες θα επιφέρουν. Παραδείγματος χάρη, κάποιος που είναι εθισμένος στο φαγητό ή στο κάπνισμα νιώθει ότι δεν έχει τον έλεγχο και η λαχτάρα του για αυτό είναι μεγαλύτερη από τις επιπτώσεις που θα έχουν στην υγεία του.
Προφανώς και η απάντηση σε αυτές τις καταστάσεις δεν είναι να πούμε θα σταματήσω να σκέφτομαι το φαγητό ή το κάπνισμα! Είναι σαν να λέμε μην σκέφτεσαι ένα άσπρο άλογο με κόκκινα φτερά! Αντίθετα, αν αποδεχθώ αυτές τις καταστάσεις και συμφιλιωθώ με τα παιχνίδια του μυαλού μου, θα μπορέσω να κάνω τα επόμενα βήματα για να επαναφέρω τον έλεγχο. Αρκεί σε αυτό το παζλ για δυνατούς λύτες να υπάρχει η θέληση! Η επιθυμία μου για αλλαγή είναι μέρος της αποδοχής καθώς υπάρχει κάτι που δε με βοηθάει στην ανάπτυξή μου!
Αφού λοιπόν, δεν υπάρχει το αυτόματο κουμπί για να απενεργοποιήσω αρνητικές σκέψεις και βλαβερές συμπεριφορές που ακολουθώ επανειλημμένα, τι μπορώ να κάνω;
Η λύση βρίσκεται στην αποδοχή και την συνειδητοποίηση αυτών των σκέψεων μου. Όταν έχω την λιγούρα να φάω 1 οικογενειακό παγωτό, εκείνη την στιγμή λέω στον εαυτό μου: “καταλαβαίνω ότι έχω την λαχτάρα αυτή την στιγμή για παγωτό”. Το ίδιο συμβαίνει και με τα αρνητικά συναισθήματα. Όταν αυτά εμφανίζονται, λέω στον εαυτό μου ότι παρατηρώ ότι αυτή την στιγμή έχω την σκέψη αρνητικών συναισθημάτων. Υπάρχει το ενδεχόμενο να νιώθω ντροπή για αυτές τις καταστάσεις, όμως, πάλι με το να νιώθω ντροπή ενώ είναι ένα ανθρώπινο συναίσθημα δεν ωφελεί σε κάτι. Αυτό που πραγματικά χρειαζόμαστε σε τέτοιες καταστάσεις είναι συμπόνια, στοργή, αγάπη και ευγένεια για τον εαυτό μας!
Από τα παραπάνω είναι κατανοητό ότι υπάρχουν πολλά πράγματα που δεν μπορούμε να ελέγξουμε και για να είμαστε ειλικρινείς και με τους εαυτούς μας θα ήταν κουραστικό και βαρετό να ελέγχουμε τα πάντα. Αλλά υπάρχουν εξίσου πράγματα που μπορούμε να ελέγξουμε και με αυτά να φτιάξουμε νέες κατευθύνσεις στη ζωή μας. Τελικά, φαίνεται ότι σημασία δεν έχει τόσο αν έχω τον έλεγχο αλλά τι επιλέγω να κάνω με αυτά που μου δίνονται. Αυτό δεν μπορεί να μου το πάρει κανένας, πάντα είναι στο χέρι μου τι τροπή θα πάρει η κάθε κατάσταση, αρκεί να μπορώ να αποδεχτώ και να συνειδητοποιώ κάθε φορά που βρίσκομαι!
Τέλος, ό,τι και να συμβαίνει έξω από εμάς ή μέσα μας, εμείς αποφασίζουμε πώς θα ερμηνεύσουμε την ιστορία και τι θα πούμε στον εαυτό μας! Είναι σημαντικό το σενάριο που θα επιλέξουμε να αφηγηθούμε στον εαυτό μας γιατί αυτό είναι που θα μας ενδυναμώσει ή που θα μας αποδυναμώσει. Οι συζητήσεις που έχουμε με τον εαυτό μας είναι αυτές που πολλές φορές διαμορφώνουν την ζωή μας. Άρχισε λοιπόν, να σου μιλάς πιο θετικά! Αν έχεις συνηθίσει να είσαι ο μεγαλύτερος κριτής του εαυτού σου χρειάζεσαι εξάσκηση για να γίνεις ο μεγαλύτερος υποστηρικτής σου! Κάποιες φράσεις που θα ήταν βοηθητικές να επαναλαμβάνεις καθημερινά είναι οι εξής:
Μπορώ να ανακτήσω την ισορροπία μου και να προχωρήσω δυναμικά!
Αναγνωρίζω την προσπάθεια που έχω κάνει και διαχειρίστηκα την κατάσταση όσο καλύτερα μπορούσα!
Δεν μπορώ να ελέγξω τα πάντα αλλά μπορώ να επιλέξω πως αντιδρώ σε αυτά!
Σίγουρα, υπάρχουν και άλλες φράσεις που θα βρεις στην πορεία σου και θα είναι χρήσιμες για εσένα!
Όπως και να είναι η ζωή μας αυτή την στιγμή, το σενάριο ακόμα γράφεται και εμείς επιλέγουμε τι έκβαση θα έχει και αν το τέλος θα είναι χαρούμενο ή λυπητερό! Πράγματι, μπορεί να μην έχουμε τον απόλυτο έλεγχο των πραγμάτων αλλά μπορούμε να έχουμε τον έλεγχο των σκέψεων μας και αυτό είναι το σημαντικό όπλο για να απολαύσουμε την εκπληκτική πορεία της ζωής μας. Ας αρχίσουμε λοιπόν, να επενδύουμε τον χρόνο μας και τις σκέψεις μας σε όλα αυτά που έχουμε υπό τον έλεγχο μας. Μην ξεχνάς ότι εσύ καθορίζεις την σημασία του κάθε γεγονότος! Μπορεί να μην έχεις τον έλεγχο των γεγονότων αλλά εσύ είσαι ο συντελεστής της δικής σου ιστορίας!
MSc Business Psychology
Qualified MOE Coach,
Παναγιώτα Γιδοπούλου
*Photo by Andre Furtado on Unsplash
