Όλοι έχουμε νιώσει κάποια στιγμή στη ζωή μας την ανάγκη να θέσουμε όρια ή να τα διευκρινίσουμε σε εμάς και στους γύρω μας.
Είναι απολύτως φυσιολογικό να ορίζουμε τους κανόνες ώστε να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και να ζήσουμε με βάση τις επιθυμίες μας.
Πόσες φορές έχουμε θελήσει να πούμε όχι αλλά έχουμε πει ναι και το αντίστροφο, ακόμα και για τα πιο μικρά πράγματα; Τι είναι αυτό που μας κρατάει από το να πούμε το μεγάλο ναι ή και όχι; Και τελικά, ποια είναι τα όριά μας;
Τα όρια είναι ουσιαστικά τα περιθώρια που θέτουμε ανάμεσα σε εμάς και στον άλλον, και εκεί που αρχίζουν του ενός σταματάνε του αλλουνού. Τα όρια μπορεί να έχουν φυσικό, γεννητικό, πνευματικό, συναισθηματικό, ψυχολογικό ή οικονομικό περιεχόμενο.
Παραδείγματος χάρη, το να πεις στο αφεντικό σου να μη σε ενοχλεί ακατάλληλες ώρες, ή όταν είσαι νευριασμένη/ος να πεις στη/στο σύντροφό σου ότι αυτό που πραγματικά χρειάζεσαι δεν είναι να διορθώσει την εκάστοτε κατάσταση αλλά να σε ακούσει, διαμορφώνουν τα πλαίσια ασφαλείας σου.
Τα υγιή όρια βοηθούν το άτομο να ορίσει την ατομικότητα και τις επιθυμίες του τόσο στο χώρο εργασίας όσο και στις προσωπικές του σχέσεις.
Από την άλλη πλευρά, το να ζούμε με τους δικούς μας όρους δεν είναι πάντα εύκολο αν δεν έχουμε ξεκαθαρίσει εμείς οι ίδιοι ποιοι είμαστε ή αν δεν έχουμε ξανά θέσει τα όρια μας.
Το να βρεις την ισορροπία είναι εξίσου σημαντικό, γιατί πάντα ενέχει ο κίνδυνος να οδηγηθείς στο άλλο άκρο. Δηλαδή, αν από το να λέμε ναι σε όλα, πάμε στην αντίπερα όχθη και λέμε σε όλα όχι, χωρίς να έχουμε φιλτράρει αν τα όχι μας και τα ναι μας αντιστοιχούν όντως με τις αξίες και τις επιθυμίες μας, δεν θα έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Μην ξεχνάς ότι τα όρια δεν είναι δυσάρεστα, παρά ένα εργαλείο που μας προστατεύει και μας διασφαλίζει την ψυχική μας υγεία. Επομένως, η απουσία αλλά και η κατάχρηση των ορίων, δεν θα μας επιφέρουν την ψυχολογική γαλήνη που επιθυμούμε.
Ο λόγος που πολλές μελέτες επικεντρώνονται στην έλλειψή τους είναι επειδή δίνοντας δύναμη σε κάποιον άλλον μπορεί να μας βλάψει σωματικά ή ψυχολογικά.
Η κατάθλιψη και η εξάντληση αποτελούν χαρακτηριστικά των ανθρώπων που δεν έχουν τον έλεγχο στη ζωή τους. Καθώς μαθαίνουν να λειτουργούν με βάση τις επιθυμίες των άλλων, δυσκολεύονται να βρουν τις ισορροπίες τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, οι σχέσεις τους να γίνονται δυσλειτουργικές και να ζουν μόνο για να ευχαριστούν τους υπόλοιπους.
Πώς να καταλάβω αν έχω διασφαλίσει τα όρια μου;
Υπάρχουν πολλά σημάδια που δείχνουν ότι δεν θέτουμε τα όριά μας και δημιουργούν αναταραχές στις διαπροσωπικές μας σχέσεις.
Παραδείγματος χάρη, δυσκολεύεσαι να πάρεις αποφάσεις στη ζωή σου γιατί φοβάσαι ότι θα δυσαρεστήσεις τους γύρω σου. Ή πολλές φορές είσαι πολύ ανοιχτός στο να μιλάς για τα προσωπικά σου ζητήματα σε ανθρώπους που δεν γνωρίζεις και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να σε εκμεταλλεύονται.
Βέβαια και το άλλο άκρο, δηλαδή, το να γίνουμε επιφυλακτικοί ακόμα και με αυτούς που θέλουμε να έχουμε μία ουσιαστική σχέση εμπιστοσύνης, δημιουργεί ένα μεγάλο τείχος που είναι δύσκολο να προσπελαστεί.
Ο λόγος που δυσκολευόμαστε να εφαρμόσουμε τα όρια μας είναι ο φόβος της απόρριψης. Από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας, μαθαίνουμε ότι η αγάπη και η προσοχή των άλλων μας βοηθούν στη εξέλιξη μας και για αυτό ασυνείδητα προσπαθούμε να τους ικανοποιήσουμε. Η συγκεκριμένη αντίληψη μας ακολουθεί και ως ενήλικες αναζητώντας συνεχώς μια επιβεβαίωση ή επιβράβευση.
Πως θέτουμε λοιπόν τα όρια μας;
Το πρώτο βήμα για να θέσεις τα όριά σου είναι να πεις όχι σε αυτά που δεν θέλεις να κάνεις. Δεν χρειάζεται να δώσεις εξηγήσεις. Ο καθένας μας καθορίζει τι θέλει και τι δεν θέλει. Πρέπει, όμως, να ξεκαθαρίσεις πρώτα στον εαυτό σου ποιες είναι οι πραγματικές επιθυμίες σου και έπειτα στους άλλους. Μπορεί σε ένα αρχικό στάδιο να νιώθεις ενοχές ή ότι σκέφτεσαι εγωιστικά αλλά μόνο έτσι θα γίνουν σεβαστά τα θέλω σου.
Τα όρια δεν μας κάνουν δυστυχισμένους. Αντίθετα, θέτοντάς τα, ελκύουμε ανθρώπους που σέβονται τις επιθυμίες μας και θέλουν να κάνουν πράγματα για εμάς, αφού πρώτοι εμείς σεβόμαστε τον εαυτό μας και αυτό γίνεται αντιληπτό σε όσους μας προσεγγίζουν.
Επιπλέον, τα υγιή όρια θέτουν γερά θεμέλια για μία σχέση. Όταν κάποιος ασκεί έλεγχο στον άλλον, δεν μπορεί να δημιουργηθεί μια βαθιά σχέση αγάπης και αλληλοσεβασμού, καθώς δεν υπάρχει ισότιμη ελευθερία από τις δύο πλευρές (Cloud &Townsend, 2002).
Η έλλειψή τους δημιουργεί την αίσθηση ότι δεν υπάρχει πραγματικός χώρος για τον άλλον. Από την άλλη πλευρά, είναι σημαντικό και εσύ με την σειρά σου να κατανοήσεις και να σεβαστείς τα όρια του άλλου. Για αυτό το λόγο, στις διαπροσωπικές μας σχέσεις σημαντικό ρόλο έχει ο διάλογος. Μόνο όταν και οι δύο θέσουν ξεκάθαρα τα όρια τους, μπορεί να δημιουργηθεί μια υγιής, λειτουργική και δυνατή σχέση.
Τα όριά μας αλλάζουν στις διαφορετικές φάσεις της ζωής μας και για αυτό πρέπει να τα επαναπροσδιορίζουμε. Εάν νιώθεις ότι δεν είναι ξεκάθαρα, θα μπορούσες να μιλήσεις σε κάποιον που είναι έξω από την ζωή σου και δεν έχει κάποιο όφελος, όπως σε ένα coach ή σύμβουλο ώστε να σε βοηθήσει να αναγνωρίσεις τις αξίες σου και να επαναπροσδιορίσεις τα όρια σου.
Αν πάλι, έχεις την διαίσθηση ότι η δυσαρμονία προέρχεται από την παιδική σου ηλικία, θα μπορούσες να συμβουλευτείς ένα ψυχοθεραπευτή ώστε να σε βοηθήσει να ανακαλύψεις τι σε κρατάει πίσω.
Από τα παραπάνω φαίνεται λοιπόν, πως υπάρχουν δύο επιλογές. Η πρώτη είναι να εγκαταλείψουμε τις αξίες και τις επιθυμίες μας και τα ινία την ζωή μας να τα αναλάβει κάποιος άλλος. Ή να πορευτούμε με βάση τα θέλω μας και να αναλάβουμε την ευθύνη για τον εαυτό μας, κάτι που προϋποθέτει γενναιότητα.
Ως γνωστόν, Ο φόβος πάντα εξυπηρετεί και ανυψώνει τον θήτη, για αυτό και είναι τόσο σημαντικό να δουλέψουμε για την προσωπική μας εξέλιξη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα όρια διασφαλίζουν την δικιά μας ευημερία, ενώ ταυτόχρονα ελκύουν ανθρώπους που θα σέβονται τα θέλω και τις αξίες μας.
Τέλος, η σχέση με τους γύρω μας είναι αμοιβαία. Όπως εμείς απαιτούμε σεβασμό και κατανόηση, πρέπει να έχουμε το σθένος να ανταποδώσουμε και να σεβόμαστε την μοναδικότητα των συνανθρώπων μας.
“Μην κάνεις στους άλλους αυτά που δεν θέλεις να κάνουν οι άλλοι σε εσένα.”
Όσο, λοιπόν, παλιομοδίτικος και αν φαίνεται ο παραπάνω κανόνας, ίσως και να μας βοηθήσει να ισορροπήσουμε ανάμεσα στα όρια μας και την ελευθερία του διπλανού μας.
MSc Business Psychology
Πιστοποιημένη Life Coach,
Παναγιώτα Γιδοπούλου
