Διαβάζω παντού ότι η λέξη αβεβαιότητα επικρατεί το τελευταίο διάστημα λόγω του Κορωνοϊού στις συζητήσεις μας, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Από την άλλη πλευρά, θυμάμαι ότι ανέκαθεν μονοπωλούσε το ενδιαφέρον μας. Το μόνο που αλλάζει είναι η κλίμακά της, ανάλογα με τον κίνδυνο που ελλοχεύει. Πάντα ανησυχούσαμε για τις απρόσμενες αλλαγές που δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Είναι λοιπόν φυσιολογική αυτή η αντίδρασή μας;
Απολύτως! Είναι λογικό να ταραζόμαστε όταν γύρω μας συμβαίνουν μεγάλες και ριζικές αλλαγές και ακόμα περισσότερο αν αυτές είναι αρνητικές. Όταν όμως αυτή η ανησυχία μεγεθύνεται και επηρεάζει την ποιότητα της ζωής μας, τότε πρέπει να λάβουμε δράση. Το κλειδί για να μην πανικοβαλλόμαστε με την εκάστοτε αλλαγή είναι να αποτραβηχθούμε από τις επαναλαμβανόμενες σκέψεις που το μυαλό μας αναπαράγει. Πολλές φορές ο πανικός μάς κυριεύει καθώς ο εγκέφαλός μας σε τέτοιες καταστάσεις λειτουργεί πιο γρήγορα και από τα πραγματικά γεγονότα.
Πώς το μυαλό μάς σαμποτάρει σε στιγμές αβεβαιότητας;
Εάν ανήκεις στην πλειονότητα των ανθρώπων, η αβεβαιότητα μπορεί να σε στρεσάρει αρκετά. Το μυαλό μας κάνει τα πάντα για να επιβιώσουμε, λειτουργεί σε μόνιμη βάση για να μας κρατάει σε εγρήγορση και να μας προειδοποιεί για το τι είναι ασφαλές και τι όχι. Όταν λοιπόν, συμβαίνουν ριζικές αλλαγές στη ζωή μας, επαναλαμβανόμενες σκέψεις με ακραία σενάρια μας κατακεραυνώνουν. Με αυτό τον τρόπο το μυαλό σου προσπαθεί να σε προφυλάξει από τον πιθανό κίνδυνο. Έτσι, πλάθει τα χειρότερα σενάρια και καταλήγει σε συμπεράσματα με μοναδικό στόχο να σε προστατεύσει. Το μυαλό λατρεύει την ασφάλεια και την βεβαιότητα. Πολλές φορές υπερεκτιμάει τις απειλές και ταυτόχρονα υποτιμάει την ικανότητά μας να τις αντιμετωπίσουμε, ώστε να είναι σίγουρο ότι θα είμαστε ασφαλείς.
Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την αβεβαιότητα;
Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να διαχειριστούμε την αβεβαιότητα και να ζούμε με αυτήν χωρίς να επηρεάζει την ποιότητα της ζωής μας. Αρχικά, πρέπει να καταλάβουμε ότι όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με κάτι που μας βγάζει από την ρουτίνα μας και ταυτόχρονα νιώθουμε ότι μπορεί να είναι απειλητικό για την ζωή μας, (όπως είναι μια πανδημία) είναι φυσιολογικό η παραγωγικότητα και η συγκέντρωσή μας να μειώνονται. Πράγματα που προηγουμένως τα κάναμε με ευκολία, αυτή την περίοδο μπορεί να μας δυσκολεύουν. Κάποιες μέρες, όταν νιώθουμε ότι το στρες μας κατακλύζει, μπορούμε απλά να κάνουμε τα βασικά και να μην πιέσουμε τον εαυτό μας με έξτρα υποχρεώσεις.
Το πως σκεφτόμαστε κατά τη διάρκεια μιας κρίσης είναι το πιο σημαντικό!
Μην ξεχνάμε ότι κάθε μας σκέψη εκφράζεται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στο σώμα μας. Παραδείγματος χάρη, αυτή την στιγμή χρειαζόμαστε ένα γερό ανοσοποιητικό σύστημα για να αντιμετωπίσουμε τον Κορωνοϊό. Οι επαναλαμβανόμενες αρνητικές σκέψεις μάς κάνουν πιο ευάλωτους και μπορεί να εξασθενήσουν τον οργανισμό μας. Ο φόβος, ο πανικός και η συνεχόμενη ανησυχία δεν είναι η απάντηση στην αβεβαιότητα. Δεν λέω επ’ ουδενί να πάμε στην αντίπερα όχθη και να μην παίρνουμε στα σοβαρά τον κίνδυνο που ενέχει η πανδημία, αλλά να λειτουργούμε με μέτρο.
Για να καταλάβουμε τι συμβαίνει μέσα μας, πρέπει να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας. Τι είναι αυτό που μας τρομάζει περισσότερο; Η εκάστοτε κατάσταση ή οι αλλαγές που την συνοδεύουν και που θα επηρεάσουν την ζωή μας;
Ένας τρόπος για να διαχειριστείς τις στιγμές δυσφορίας είναι να εντοπίσεις βασικές σκέψεις ή σωματικές αισθήσεις που τείνουν να συμβάλλουν στον κύκλο αγωνίας σου και στα αρνητικά σου συναισθήματα και να αναλάβεις δράση. Σε αυτές τις καταστάσεις, οι βαθιές αναπνοές μπορεί να σε βοηθήσουν να βρεις τον έλεγχο!
Ένα άλλο κεφάλαιο είναι οι προσδοκίες!
Όταν έχουμε απότομες αλλαγές, οι προσδοκίες και οι στόχοι μας πρέπει να διαμορφώνονται με βάση τις μεταβολές που υπάρχουν γύρω μας. Μπορούμε να φτιάξουμε ένα ρεαλιστικό πλάνο δράσης. Όσο αυστηροί και αν γίνουμε με τους εαυτούς μας ή τους άλλους, υπάρχουν καταστάσεις που επηρεάζονται από εξωγενείς παράγοντες. Σε δύσκολους καιρούς το πιο σημαντικό είναι να είσαι ευγενικός, όχι μόνο με τον εαυτό σου αλλά και τους γύρω σου. Καλώς ή κακώς κάποια πλάνα σου θα αναβληθούν για κάποια άλλη στιγμή.
Η ρουτίνα είναι σύμμαχός σου σε δύσκολες περιόδους!
Όταν καταλαβαίνεις ότι κατακλύζεσαι από άγχος, το να δημιουργήσεις μία ρουτίνα θα βοηθήσει το μυαλό σου να καταλάβει ότι βρίσκεσαι σε ένα ασφαλές περιβάλλον. Έχει μεγάλη σημασία σε τέτοιες καταστάσεις να κοιμάσαι καλά, να αποφεύγεις το φως των συσκευών πριν πέσεις στο κρεβάτι αλλά και να ασκείσαι, καθώς μειώνει τα επίπεδα του άγχους σου και θα σε βοηθήσει να διαχειριστείς καλύτερα τα συναισθήματά σου. Τέλος, ασχολήσου με κάτι που σου προκαλεί χαρά και δεν είναι συνδεδεμένο με τη δουλειά σου. Πολλοί περνάμε αρκετές ώρες στο σπίτι και είναι εύκολο τα ωράρια μας να έχουν επηρεαστεί. Αν όμως δεν έχουμε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα, τα επίπεδα στρες μπορεί να αυξηθούν.
Επίσης, σε στιγμές που δεν γνωρίζουμε και δεν μπορούμε να ελέγξουμε το μέλλον, δεν εξυπηρετεί σε κάτι να το σκεφτόμαστε συνέχεια. Από το να προγραμματίζεις πράγματα για ένα μέλλον που δεν ξέρεις πως θα εξελεγχθεί, προσπάθησε να επικεντρωθείς στην κάθε μέρα ξεχωριστά. Καθώς αν φτιάχνεις ένα πρόγραμμα για την εκάστοτε μέρα, θα νιώσεις το αίσθημα ικανοποίησης όταν ολοκληρώσεις τους στόχους σου και θα επικεντρωθείς σε πράγματα που μπορείς να ελέγξεις και να διαχειριστείς.
Η δημιουργία μιας λίστας με όλα αυτά που μπορείς να ελέγξεις και όλα αυτά που δεν μπορείς πάντα είναι χρήσιμη. Επικεντρώσου μόνο σε αυτά που περνάνε από τα χέρια σου και γράψε βήμα-βήμα πώς μπορείς να επιτύχεις τους καθημερινούς αλλά και τους μακροπρόθεσμους στόχους σου. Χρειάζεται ένα πλάνο δράσης, ώστε να εξελιχθούμε. Δεν γίνεται δια μαγείας!
Παραπάνω ανέφερα ποικίλους τρόπους για να αντιμετωπίσουμε την αβεβαιότητα όταν νιώθουμε ότι επηρεάζει την καθημερινότητα μας. Από την άλλη πλευρά, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η προσαρμοστικότητα είναι άλλο ένα χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης που επίσης εξυπηρετεί την επιβίωση μας εδώ και πολλά χρόνια.
Σε ένα γενικό πλαίσιο, ο κόσμος που ζούμε μπορεί να χαρακτηριστεί ως απρόβλεπτος και περίπλοκος. Είναι δύσκολο, ως απίθανο, να προβλέψεις τι θα γίνει στο μέλλον με απόλυτη βεβαιότητα. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις ανάγκες μας, καθώς στην ιεραρχική πυραμίδα για την επιβίωσή μας υπάρχει η τροφή, το νερό και η ασφάλεια. Θέλουμε να νιώθουμε ότι μπορούμε να ελέγξουμε τις ζωές μας. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι ποτέ δεν θα μπορέσουμε ούτε να προβλέψουμε τα πάντα με απόλυτη ακρίβεια, αλλά ούτε και να έχουμε τον έλεγχο σε όλα.
Επίσης, πολλές φορές θεωρούμε ότι η αβεβαιότητα είναι αυτή που μας προκαλεί τον φόβο ενώ στην πραγματικότητα είναι η άρνηση μας για αλλαγή. Θέλουμε τα πάντα να είναι σταθερά. Όμως, η εξέλιξη μας βασίζεται στα σκαμπανεβάσματα. Δεν σου λέω ότι οι αιφνίδιες αλλαγές που δυσκολεύουν την καθημερινότητα μας, θα γίνουν ποτέ ευχάριστες, αλλά μπορούμε να αρχίζουμε να τις αποδεχόμαστε. Παραδείγματος χάρη, είναι φυσιολογικό να ανησυχούμε για την πανδημία. Στο βαθμό όμως που δεν επηρεάζει άμεσα εμάς και τους αγαπημένους μας, το να είμαστε μονίμως σε εγρήγορση και ανησυχία δεν μας προσφέρει κάτι. Όσο μεγάλη και αν είναι η εκάστοτε κρίση που θα βιώσουμε στη ζωή μας, πάντα υπάρχει μία πηγή ευκαιριών αλλά και μαθημάτων που μπορούν να μας βοηθήσουν να γίνουμε καλύτεροι!
Κατά τη διάρκεια της ζωής μας, είναι αναπόφευκτο ότι θα πέσουμε αλλά και μερικές φορές θα δυσκολευτούμε να σηκωθούμε. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα χάσουμε τον προορισμό μας. Τα ρίσκα υπάρχουν στη ζωή και μόνο αν τα αποδεχτούμε θα μειώσουμε τον πόνο μας. Δεν είναι τυχαίες όλες αυτές οι ιστορίες των πιο επιτυχημένων ανθρώπων που αντιμετώπισαν μυριάδες δυσκολίες για να φτάσουν στον στόχο τους. Δεν είναι η εξαίρεση στον κανόνα! Όλοι έχουμε τα πάνω και τα κάτω μας, και ενώ δεν έχουμε τον έλεγχο για όλους τους εξωγενείς παράγοντες, είναι στο χέρι μας πώς θα τους προσεγγίσουμε!
Μη φοβάσαι τα σκαμπανεβάσματα της ζωής που θα σε βοηθήσουν να δεις και μία άλλη πτυχή του εαυτού σου και θα σε κάνουν πιο δυνατό, αλλά τρέμε την στασιμότητα που σε κρατάει εγκλωβισμένο και δε σε αφήνει να κάνεις το επόμενο βήμα!
MSc Business Psychology
Qualified MOE Coach,
Παναγιώτα Γιδοπούλου
